श्री गणेश वंदना

हे अशेष शब्दब्रह्म। तीच तुझी मूर्ती उत्तम।
वर्ण हीच कान्ति मनोरम । तुझ्या मूर्तीची॥

स्मृती हे तुझे अवयव। ज्यांचा अवर्णनीय आंगीकभाव।
अर्थशोभा ही ठेव। लावण्याची॥

अष्टादश पुराणे। तीच मणिभूषणे।
पदरचना घाट, प्रमेये कोंदणे। त्यामध्ये रत्नांची॥

पदरचना सुंदर। तेच रंगविलेले वस्त्र।
त्या पटातील अलंकार। ते च वाण तेजस्वी॥

कौतुके पाहता काव्यनाटका। त्याच रुणझुणती क्षुद्रघंटिका।
त्यांचा अर्थ-ध्वनी ऐका। मंजुळवाणा॥

पाहू जाता मार्मिकपणे। जी त्यांतील श्लेषस्थाने।
तीच घागर्‍यातील रत्ने। करगोट्याच्या॥

व्यासादींच्या मती। मेखलासम शोभती।
त्यांची सरळता झळाळे अती। पदरासमान॥

ज्यांस षड्दर्शने म्हणती। तेच सहा भुज असती।
त्यातील भिन्न अभिप्राय असती। शस्त्रासमान॥

तर्क तोचि परशू घोर। न्यायशास्त्र हा अंकुश तीव्र।
वेदात्न तो सुरस मधुर। मोदक शोभे॥

एका हाती भग्नदंत। तेज जाणावे बौद्दमत।
जे वर्तिकांनी खंडित। स्वभावता।

मग जो सत्कारवाद। तोच पद्मकर वरप्रद।
जो धर्मस्थापक स्वभावसिध्द। तो अभयहस्त॥

जो विवेक अति निर्मळ। तोच शुण्डदण्ड सरळ।
जेथे परमानंद केवळ। महासुखाचा॥

जो उत्कृष्ट संवाद। तोच सरळ शुभ्र दात।
ज्ञान हेच सूक्ष्म प्रदीप्त। डोळे विघ्नराजाचे॥

पूर्व उत्तर मीमांसा दोन। तेच ह्याचे कान।
बोधमदामृताचे सेवन। करिती मुनिभृंग॥

प्रमेय तेच तेजस्वी मवाळ। द्वैत-अद्वैत गंडस्थळ।
समान त्यांची शोभा तेजाळ। भासतसे॥

वरी जी दश उपनिषदे। ती सुंगधी मुले मुकुटामध्ये।
ज्ञानाचा मकरंद ज्यामध्ये। ती शोभती भाळी॥

अकार चरणयुगुल। उकार उदर विशाल।
मकार मस्तकस्थल। सर्वश्रेष्ठ॥

हें तीन्ही एकवटले। तेव्हा शब्दब्रह्म झाले।
ते आदिबीज मी वंदिले। सदगुरु कृपेने॥

- श्री ज्ञानदेव कुळकर्णी

मूळ रचना ज्ञानेश्वर महारांजाच्या ज्ञानेश्वरीतील आहे. प्रज्ञाभारती श्रीधर भास्कर वर्णेकरांनी त्याचे 'भाषांतर' सध्याच्या मराठीत केले.