'ब' तुकडीतील एक सामान्य दिवस

"रहाळकर, काय चाललय तिकडे?" काटे बाईंनी विचारले. रहाळकरला ताबडतोब त्याची चूक लक्षात आली. तो आज चूकुन तिसर्‍या बाकावर बसला होता. खर तर 'ब' तुकडीत 'रोटेशन' चा नियम होता. म्हणजे, दररोज एक एक बाक पुढे सरकत जायचे. त्यामुळे प्रत्येक विद्यार्थ्याला आठवड्यातुन एकदा तरी पहिल्या बाकावर बसावेच लागायचे. रहाळकर, चांदे व सांबरे मात्र नेहमी शेवटच्याच बाकावर बसायचे. वर्गातील नियम जणु त्यांना लागु होत नसत. नियम हे उल्लंघन करण्यासाठीच असतात यावर रहाळकर व त्याच्या 'गॅंग' चा ठाम विश्वास होता.

त्या दिवशी कोण जाणे पण रहाळकरला तिसर्‍या बाकावर बसावे लागले.

काटे बाई आठवीच्या 'ब' तुकडीला नुकत्याच मराठी शिकवायला आल्या होत्या. त्यांची उंची पाच फुटही नव्हती व त्यांची वेश-भूषा इतर शिक्षिकेंपेक्षा थोडी निराळी होती. त्या दोन्ही नाकपुड्यांमधे नथी घालत. गळ्यात मंगळसुत्रा सोबत सोन्याच्या माळा होत्या व लांब वेणी होती. तसेच त्या थोड्या भारी साड्या नेसत असत. नवीन असल्यामुळे त्यांना विद्यार्थ्यांवर जरब बसवायची होती. आता ८वीच्या विद्यार्थ्यांच्या, प्रामुख्याने मुलांच्या, कानात वार गेलेलं असत. एका सीमे पलीकडे त्यांना शिस्त लावणे शक्य नसते. शाळेतील अनुभवी शिक्षकांना याची जाणीव होती. काटे बाई चांगल्या शिकवत, पण चांगल शिकविणे आणि विद्यार्थ्यांना शिस्तित ठेवण या दोन फार निराळ्या गोष्टी आहेत. नुकताच शिक्षण क्षेत्रात प्रवेश केलेल्या काटे बाईंच्या विद्यार्थ्यांना हाताळायच्या काही पुस्तकी कल्पना होत्या. अर्थातच, 'ब' तुकडीतील वाह्यात विद्यार्थ्यांपुढे हे पुस्तकी ज्ञान फारसे उपयोगी येत नव्हते. त्यातुन त्या रागवल्या की त्यांच्या नाकपुड्या फुगायच्या व डोळे मोठे करुन त्या जोरात ओरडायच्या. अस झाल की मुलांना अजुन मजा यायची.

एवढी पार्श्वभुमी सांगण्य़ा मागचा हेतु असा की मुलांनी या नविन शिक्षिकेस जेरीस आणायचा बांध घातला होता. त्या दिवशी त्यानी नवीन धडा शिकविण्यास सुरुवात केली व रहाळकरने शांतपणे आपले उद्योग आरंभिले. समोरच्याला पेन टोच, बाजुश्याशी बोल, उगाच पाय आपट, खोटी शिंका दे, असले निरर्थक चाळे तो साळसुद पणे करत होता. पण त्याची मस्ती फक्त त्याच्या पुर्तीच सिमित नव्हती. 'डॉमिनो' परिणामानुसार, त्याने शिंका दिली की त्याच्या मित्र मंडळींपैकी अजुन तीघे खोटी शिंका द्यायचे. त्याने खाकरल की परत तेच. कधी कधी मागच्या बाकावरच्या पत्थरकिने आधी शिंका देत असत. पण या सगळ्या वात्रट उद्योगाचा उगम तिसर्‍या बाकापासुन होतोय हे कळायला शेरलॉक होम्सची आवश्यकता नव्हती.

"रहाळकर, उभा रहा" काटे बाईंनी हुकुम केला. तो निमुटपणे उभा झाला. बाईंनी जवळ येउन त्याचा कान पकडुन जोरात हलवण्याच्या प्रयत्न केला. "काय चाललय इथे? तुला 'प्रिन्सिपलकडे पाठवायला हव. मला काय माहिती नाही कि सगळी मस्ती तु आधी सुरु करतोस म्हणुन" पण कान पकडण्याचा फारसा फायदा होत नव्हता कारण बरीचशी मुले फिदी-फिदी हसायला लागली होती. व रहाळकर हसण्यात आघाडीवर होता. बाईंचा पारा अजुन चढला. त्यांनी रहाळकरला झापड मारण्याचा प्रयत्न केला. रहाळकरने नकळत खांद्याने चेहरा झाकला. त्यात खांद्याला लागुन बाईंची एक बांगडी फुटली व रहाळरने ती 'सुवर्ण' संधी हेरली. त्याने आपल्या चेहर्‍यावर हात धरुन आपल्या डोळ्यावर लागल्याच नाटक करायला सुरुवात केली. "मॅडम, तुमची फुटलेली बांगडी माझ्या डोळ्याला लागली बहुतेक. आह्ह्...दिसत नाहीया मला उजव्या डोळ्याने" रहाळकर कण्हला. बाजुला बसलेल्या चांदे नी ताबडतोब आपली भूमिका वठवायला सुरुवात केली. "मॅडम, काय केलत तुम्ही. रहाळकरच डोळा गेला बहुतेक. खुप दुखतय का रे? रक्त आल का बघु" वर्गातल्या बहुतांश मुलांना हे सगळ्या नाटकाची कल्पना होती. पण एक तर या गोंधळात बराच वेळ जात होता व दुसरं म्हणजे बाल-भारतीतल्या धड्या ऐवजी त्यांना वर्गात रंगत असलेला या 'धड्यात' अधिक रस होता. त्यामुळे वर्गातल्या मुलांनी 'हॉ...हॉ' चा गजर लावला.

बाई थोड्या चपापल्या. त्यांना रहाळकरला बांगडी न लागल्याची खात्री होती पण वर्गातील गोंगाटाचा त्यांच्यावर थोडा परिणाम झाला. "कुठे लागलय रहाळकर तुला? बघु तर" त्या म्हणाल्या. रहाळकर आपल्या चेहर्‍यावरचा हात काढायला तयार नव्हता. आणि रहाळकर जणु युध्दातच जखमी झालाय या भावनेने चांदे त्याचे सांत्वन करत होता. शेवटी काटे बाईंनी रहाळकरला डोळे धुउन यायला सांगीतले. तो व त्याला सोबत म्हणुन चांदे, सांबरे अशी सगळी वरात वर्गाबाहेर गेली. या सगळ्या गोंधळात मराठीची तासिका संपल्याची घंटा झाली. काटे बाईंनी आपली पुस्तके गोळा केलीत व हताशपणे पुढल्या वर्गाकडे चालू लागल्या. बाई वर्गाबाहेर जाताच वर्गात एकच कल्लोळ सुरु झाला. पुढल्या तासिकेत शिक्षकांना कसा त्रास द्यायचा याचे 'कट' वर्गातील मुलांच्या मनात शिजु लागलेत. अश्या प्रकारे 'ब' तुकडीच्या एक अजुन सामान्य दिवसाचा आरंभ झाला.